Śledź nas na:



Ferdydurke - analiza

Szczegółowa analiza powieści Ferdydurke Witolda Gombrowicza.

Epoka

Dwudziestolecie międzywojenne:

• kreacjonizm w literaturze (Witkacy, Schulz, Gombrowicz. – tworzenie nowych światów

zamiast realistycznego odtwarzania, obecność groteski,

• pesymistyczny pogląd na cywilizację i kulturę (aż do katastrofizmu),

• nawiązania: Freud, egzystencjaliści (człowiek jest samotny!).

Dzieło

Ferdydurke

Powieść wydana w Warszawie w 1937 r.

Groteska w Ferdydurke

• absurdalność świata przedstawionego, który nie poddaje się logicznej interpretacji,

np. porwanie 30-letniego mężczyzny do szkoły i traktowanie jak ucznia, chłopi zachowujący

się jak psy;

• obecność dziwaczności, karykatury, deformacji, np. przerysowani bohaterowie: Pimko

– Wielki Zdrabniacz, pozornie nowocześni Młodziakowie;

• łączenie sprzeczności: piękna z brzydotą, tragizmu i komizmu, np. śmieszny pojedynek

na miny, którego następstwem jest jednak samobójstwo Syfona;

• parodiowanie konwencji literackich – bezsensowny tytuł czy kończące utwór „Koniec

i bomba/ a kto czytał, ten trąba”, wiele aluzji literackich;

• szczególne traktowanie języka: mieszanie różnych stylów, tworzenie neologizmów itp.

Forma utworu

Chaos i porządek jednocześnie:

• przypominające teksty romantyczne udziwnienie kompozycji, epizodyczność,

• precyzyjny układ treści (trzy części – szkoła, stancja, dwór, połączone z symetrycznie

umieszczonymi fragmentami o Filidorze i Filibercie).

Niejednorodność gatunkowa: powieść, pamiętnik, esej, powiastka filozoficzna,

poemat dygresyjny…

• Różni narratorzy – pierwszoosobowy (Józio i autor), trzecioosobowy.

Bohaterowie

• Józio – trzydziestoletni mężczyzna, przeniesiony siłą do gimnazjum. Próbuje uciec

przed narzucanymi mu formami, ma świadomość zniewolenia.

• Pimko – profesor gimnazjum, jego ideałem jest „upupienie”. Porywa Józia do szkoły.

• Syfon – uczeń gimnazjum, przedstawiciel niewinnych „chłopiąt”, popełnił samobójstwo

po pojedynku na miny.

• Miętus – uczeń gimnazjum, jeden z wyzwolonych „chłopaków”, walczący na miny

z Syfonem. Ucieka z Józiem na wieś; we dworze Hurleckich pragnie zbratać się z parobkiem

(Walkiem).

• Młodziakowie – zdemaskowani przez Józia inteligenci udający nowoczesność, w rzeczywistości

obłudni i drobnomieszczańscy. Rodzice nowoczesnej pensjonarki Zuty –

uosobienia witalności i erotyzmu.

• Hurleccy – wujostwo Józia, właściciele majątku w Bolimowie. Konserwatywna rodzina

podkreślająca różnice między państwem a chamstwem.

Ferdydurke jako

powieść o…

• zniewoleniu człowieka

przez Formę,

• destrukcyjnym wpływie

kultury na jednostkę (ciągłe

poczucie niższości!),

• niedojrzałości,

• polskim społeczeństwie

międzywojennym (satyra

na konserwatywne ziemiaństwo

i inteligencję,

która pozuje na nowoczesność),

• szkole, która utrzymuje

w niedojrzałości („upupia”),

• miłości będącej kolejnym

społecznym schematem,

• literaturze stanowiącej źródło

powtarzanych setki

razy form,

• nieautentyczności tkwiącej

w języku.

Autor

Witold Gombrowicz

(1904 – 1969)

• pochodził z rodziny ziemiańskiej,

• studiował prawo w Warszawie,

filozofię i ekonomię w Paryżu,

• w sierpniu 1939 roku wyjechał

do Argentyny, do Europy wrócił

w 1963 ( stypendium Fundacji

Forda),

• od 1964 roku mieszkał we Francji

(zmarł w Vence koło Nicei).

Najważniejsze utwory:

• powieści: Ferdydurke (1937),

Trans-Atlantyk (1953 – Paryż),

Pornografia (1960), Kosmos

(1965),

• opowiadania: powiadania: Pamiętnik z okresu

dojrzewania (1933), Bakakaj

(1957),

• dramaty: Ślub (1953), Iwona,

księżniczka Burgunda (1958),

Operetka (1966),

• dzienniki z lat 1953 – 1969

(wydane w czterech tomach).

Za co punkty?

• Za wiedzę o pojęciu Formy

• Za rozsądne używanie terminu

„kreacjonizm”

• Za dostrzeżenie roli groteski

• Za skojarzenia z psychoanalizą i

egzystencjalizmem

Konteksty

• Boska komedia Dantego (wędrówka

Józia),

• Gargantua i Pantagruel Rabelais’go

(przejawy groteski, język),

• Kandyd Woltera (motyw wędrówki

i powiastka filozoficzna

jako gatunek),

Pan Tadeusz Mickiewicz. (Zosia,

dwór szlachecki),

• W poszukiwaniu straconego czasu

Prousta (początek Ferdydurke

– parodią przebudzenia Marcela

z pierwszego tomu dzieła

Prousta),

• poezja romantyczna (jako przedmiot

parodii).

Słowa klucze

• „Pupa” (upupienie) – narzucona

niedojrzałość.

• „Łydka” – nowoczesność, swoboda

obyczajowa, erotyzm.

• „Gęba” – narzucona przez społeczeństwo

maska, przypisany

człowiekowi stereotyp.  


Zobacz także